Türklerin tarih öncesi dönemlere ait en eski eserlerinden birisi olarak kabul edilen Saymalıtaş, Kırgızistan’ın güneyinde yer alan ve ülkenin üçüncü en büyük kenti olan Calal-Abad sınırlarındaki Kazarman ilçesinde bulunuyor. Tanrı Dağları’nın uzantısı olan Ala-Too (Ala Dağlar) sinsilesindeki Kök-Ard (Kogard) dağlarında yaklaşık 3700 metre yükseklikte yer alan Saymalıtaş, yaklaşık olarak 12 hektar araziye dağılmış yüz bine yakın kaya resminin bulunduğu bir bölge olarak bilinmekte. Bugünkü yazımda Türk Tarihi’nin en eski eserlerinden kabul edilen Saymalıtaş ziyaretim hakkında detaylı bilgiler ve fotoğraflar paylaşacağım. Bu bilgiler bilimsellikten uzak olmakla birlikte yalnızca ziyaretçilere önbilgi sağlamaya yöneliktir, zira konuyla ilgili alanında uzman isimlerin hazırladığı onlarca bilimsel çalışma mevcuttur.
Saymalıtaş’ın Türk Tarihi Açısından Önemi
Bazı yabancı bilim adamlarına göre Hint ve Aryan kavimlerine dayandırılsa da, petrogliflerin Tarih Öncesi Türk Kavimlerine ait olduğu literatüre geçmiş durumda. Kesin olmamakla birlikte bilim adamlarının tahminleri doğrultusunda kaya resimlerinin gece ile gündüzün eşitlendiği ekinoks tarihleri, mevsim değişimleri ya da önemli savaşların ardından tanrıya adanan törenler esnasında şamanlar tarafından binlerce yılda oyularak yapılmıştır. Tesadüf eseri 2000’li yıllarda bilim adamlarının dikkatini çeken Saymalıtaş, 2005 yılında Servet Somuncuoğlu tarafından fotoğraflanarak dünyaya tanıtılmıştır. Aynı zamanda Eski Türk Tarihi uzmanı Prof. Dr. Ahmet Taşağıl’da Saymalıtaş’ın bilim dünyasında tanınmasında önemli rol oynayan bilim adamlarından birisidir. Taşların bulunduğu bölge, tarih öncesi dönemde Türk Kavimlerinin yaşadığı coğrafyalardan birisi olduğundan ve benzer sembollerle Anadolu’da dahil birçok Türk coğrafyasında karşılaşılmasından dolayı, eserlerin tamamen Türk tarihine dahil olduğunu söyleyebilmek mümkündür. Eski Türk Tarihi açısından en eski kalıntılardan birisi sayılan Saymalıtaş’taki petrogliflerinin bir diğer önemli özelliği ise, 100 bine yakın kaya resminin dünyanın başka hiçbir bölgesinde bu kadar çok sayıda bir arada bulunmamasıdır. Bu kadar yüksekte ve bu kadar fazla sayıda soyut ve somut kaya resminin bulunduğu Saymalıtaş uzmanlara göre Türkler ve Gök Tanrı inancı açısından kutsal bir bölge.
Saymalıtaş Nerede?
Orta Asya’nın 6 milyon nüfuslu en küçük ülkelerinden birisi olan Kırgızistan’ın güneyinde bulunan ve ülkenin üçüncü büyük kenti olan Calal-Abad’ın Toguz Toro ilçesinin beldesi, 15.000 nüfuslu Kazarman’a yalnızca 30 kilometre uzaklıkta. Tanrı Dağları’nın uzantısı olarak kabul edilen Ala Dağlar’ın (Ala-Too) Kök-Ard bölgesinde ve deniz seviyesinden 3700 metre yükseklikte bir vadide konuşlanmış olan Saymalıtaş bölgesi bugün Kırgız Cumhuriyeti tarafından milli park olarak ilan edilmiş ve koruma altına alınmıştır. Yapılan çalışmalara göre M.Ö 15.000’li yıllara kadar dayanan ve binlerce yılda oluşturulmuş Saymalıtaş, 100.000 civarında kaya resimlerinden (petroglif) oluşmakta. 12 hektara yakın büyük bir bölgede konuşlanan Saymalıtaş’ın Eski Türk Tarihi açısından önemi büyük. Zira şimdiye kadar okutulan tarih kitaplarında bilinen en eski Türk eseri Orhun Kitabelerinden çok daha eski dönemlere ışık tuttuğu belirtilmekte.
Neden 3700 metre yükseklikte bulunduğuna dair çok sayıda görüşün olduğu Saymalıtaş’ta, İslamiyet öncesinde Gök Tanrı(Kök Tanrı) inancını benimseyen Türk Kavimlerinin yüksek dağları kutsal kabul ettiği ve bu nedenle Saymalıtaşları dağların yüksek zirvelerine, yani tanrıya daha yakın hissettikleri bölgelerde yaptıkları görüşü ağır basmakta. Zira Çinlilerin Tyan Shan (Tien Şan) olarak isimlendirdikleri yüksek dağlar Türkler tarafından Tanrı (Tengri) Dağları olarak isimlendirilmiştir. Taşlara ve kaya resimlerine karbon 14 gibi bilimsel testler yapılamadığı için tam olarak yaşı hesaplanamayan Saymalıtaş, binlerce yıllık süreç içerisinde oluşturulmuş yüzbinlerce soyut ve somut kaya resminden oluşmakta.
Saymalıtaş’a Nasıl Gidilir?
Eski Türk Tarihi’nin yegane kalıntılarından varsayılan ve çözüldükleri takdirde tarihe ışık tutacak olan Saymalıtaş bölgesi Türk Tarihi’ne ilgi duyanların mutlaka görmesi gereken eserlerden birisidir. Saymalıtaş’a gitmek için çok fazla alternatif bulunmamaktadır. Bizzat yaşadığımız deneyimler dahilinde gidilebilecek en zahmetsiz yol, Kırgızistan’ın Calal-Abad kenti üzerinden gerçekleştirilmektedir. Bölgeyi ziyaret etmek isteyenler öncelikle Kırgızistan’ın başkenti Bişkek’e tarifeli uçak seferiyle ulaştıktan sonra; otomobil ile yaklaşık 12 saatte Calal-Abad kent merkezine gelmelidir. Calal-Abad’a gelmek için ayrıca haftanın 4 günü Bişkek’ten uçak seferleri de düzenlenmekte olup, tavsiyemiz Bişkek – Calal-Abad yolculuğunu kara yolu ile gerçekleştirmeniz yönündedir. Nedeni ise yol boyunca Kırgız gelenek ve görenekleri hakkında fikir sahibi olabilir, onların göçebe kültürlerini ve yayla yaşamlarını yerinde gözlemleyebilirsiniz. Ayrıca yol boyunca Suusamır ve Çıçkan Yaylarında taze kımız tadabilir, çadır yaşantısını gözlemleyerek yüzlerce ilginç fotoğraf çekebilirsiniz.
Saymalıtaş’a Ne Zaman Gitmek Gerekir?
Yılın yaklaşık 11 ayı karlar altında olan Saymalıtaş bölgesine gitmek için en ideal zaman Temmuz ayının ikinci haftasıdır. Bugün Kırgız hükumeti tarafından milli park ilan edilen bölge deniz seviyesinden yaklaşık 3700 metre yükseklikte olup çıkış esnasında belirli bir süre buzullar üzerinde yürümenizi gerektirmekte. Hal böyle olunca, bölge halkından da edindiğimiz bilgiler doğrultusunda Temmuz ayının ikinci haftasından sonra Ağustos ayının 10’una kadar geçen yaklaşık 20-25 günlük süre içerisinde gitmek en mantıklısı.
Calal-Abad kentine ulaştıktan sonra Saymalıtaşlara ulaşmanın tek yolu yine karayoluyla yapılmaktadır. Kent merkezinde bulunan Kazarman’a giden taksiler aracılığıyla yaklaşık 5 saatlik bir yolculuk sonunda Kazarman kent merkezine ulaşılabilmektedir. Ülke genelince şehirler ve ilçeler arası yolculuklarda genellikle toplu taşıma araçları kullanılmadığından binek taksiler tercih edilmektedir. Calal-Abad kent merkezinden günde 3-5 arasında otomobil, müşteri almak suretiyle Kazarman’a hareket etmektedir. Bir kişi için alınan ücret ortalama 700 Som’dur (10 Dolar). Calal-Abad ile Kazarman arasındaki yol stabilize ve aşırı derecede bozuktur. Bölgeyi ziyaret edeceklere kolaylık olması açısından tavsiyem Calal-Abad merkezden özel Jeep kiralamaları yönünde olacaktır.
Kazarman merkezinde konaklayabilecek motel bulunmakta olup Saymalıtaş’ı görmek isteyenlerin mutlak suretle geceyi geçirdikten sonra sabahın ilk ışıklarında yola çıkmaları yönünde olacaktır. Çünkü Kazarman beldesinin yaklaşık 30 kilometre batısında bulunan tek tırmanış güzergahına ulaşmanız gerekmektedir.
Saymalıtaş’ta Nerede Kalınır?
Kazarman beldesine 30 kilometre uzaklıkta bulunan tırmanış bölgesi, dileyenler için çadır kurulabilecek düzlüklere sahiptir. Ayrıca Kazarman şehrinin merkezinde konaklanabilecek küçük moteller bulunmaktadır. Tırmanış esnasında yanında çadır götürenler diledikleri takdirde kaya resimlerinin bulunduğu yerde konaklayabilir, fakat bunun için yetkili mercilerden izin alınması zorunludur. Ayrıca zirve bölgesinde sert esen rüzgarlar ve sürekli değişen hava koşulları nedeniyle konaklamanızı şehir merkezinde ya da tırmanış parkurunun başladığı 1800 metre civarında yapmanızı öneriyorum.
Saymalıtaş’a Tırmanış
Aşağıdaki video fotoğrafta da görebileceğiniz üzere yalnızca tek güzergah üzerinden tırmanmak mümkün. Milli park olmasına rağmen herhangi bir kontrolün yapılmadığı Saymalıtaş’a izin almadan çıkmanın yasak olduğunu öğrendik. Bu nedenle bizler önceden tırmanış izinlerimizi yetkililerden aldık. Bu işlem için Calal-Abad merkezinde bulunan Ekologiya biriminden, valilikten ya da Kazarman Kaymakamlığından her ihtimale karşı tırmanış izni almanızı öneriyorum.
Saymalıtaş’a tırmanış oldukça zevkli olmasına karşın bir o kadar da zorlu. Kırgızistan sınırlarında bulunan en zorlu yürüyüş parkurlarından birisi olan Saymalıtaş parkuru, tırmanış esnasında dört mevsimi yaşayabileceğiniz türden bir iklim yapısına sahip, bu nedenle tırmanış öncesinde hazırlıklarınızı eksiksiz olarak yapmanızı önermekteyim. Tırmanış esnasında toplam kat edeceğiniz mesafe ortalama 9 kilometre civarında olmakla birlikte, tırmanış ve inişte toplam 18 kilometrelik bir yürüyüşten bahsediyoruz. Bu yürüyüş dar patikalardan yalnızca tek kişilik sıralar halinde yapılabiliyor. Yürüyüşe alternatif olarak atlarla da çıkabileceğiniz Saymalıtaş’ta doğa güzelliklerini görmek ve yakından incelemek adına yürüyüş yapmanızı tavsiye ediyoruz.
Tırmanış Öncesi Hazırlıklar
Tırmanış öncesinde mutlaka yanınızda çok ağır olmayan bir çanta bulundurun. Biz tırmanırken Temmuz ayı olmasına rağmen hava sıcaklığı yer yer 5 santigrat dereceye kadar düştü. Tırmanış boyunca yer yer sağanak yağmur ve dolu yağarken; zirveye yaklaştıkça rüzgarın hızı arttı ve yer yer kar yağışına maruz kaldık. O nedenle mutlaka yanınızda yağmurluk ve soğuk havaya karşı korunaklı mont almayı ihmal etmeyiniz.
Ayakkabı seçiminize mutlaka dikkat edin çünkü, yolun büyük çoğunluğunu kaya ve çamurlu zemin üzerinde ilerleyeceğiniz, yer yer dağdan eriyerek akan sulardan geçeceğiniz ve belirli bir süre buzul tabakasında yürüyeceğiniz için mutlak suretle altı kalın ve tırtıklı bot tercih etmenizi öneriyorum.
Tırmanış esnasında belirli bölgelerde diz boyuna ulaşan derelerden geçilmek zorunda. Bu nedenle giydiğiniz pantolonun diz boyuna kadar sıvanabilen geniş paçalı olmasına dikkat edin. Aksi taktirde tamamen çıkarmak zorunda kalacaksınız. Ayrıca yanınızda yedek 2 çift çorap bulundurulmasında fayda var.
Tırmanış, yolun %85’inde yokuş yukarı olduğu için hayli efor sarf edeceksiniz. Bu nedenle önerim belirli aralıklarla çikolata tüketmeniz belirli süre dinlenmeniz yönünde olacaktır. Ayrıca Saymalıtaş’a ulaştıktan sonra geri dönüş yolunda da 3 saatlik bir iniş sizi beklediği için aperatif (protein içerikli) besinler tüketmenizde fayda var.
Tırmanış Esnasında Dikkat Edilmesi Gerekenler
Saymalıtaş tırmanışını mutlaka yolu bilen rehber eşliğinde yapmanızı tavsiye ediyorum, zira patikalar belirli aralıklarla bölünmekte ve faklı noktalarda zaman kaybetmenize neden olabilir. Tırmanış bir hayli zorlu olduğundan belirli noktalarda kısa süreli dinlenmek işe yarayacaktır. Ayrıca bol miktarda su kaybedeceğinizden mutlak suretle yanınıza su almayı ihmal etmeyin. Dağdan akan kar sularının da temiz içilebilir olduğunu hatırlatmak isterim.
Bir önceki yazımız olan Postmodern Pazarlama Nedir? başlıklı makalemizde postmodern pazarlama nedir, postmodern pazarlama örnekleri ve postmodern pazarlamanın önemi hakkında bilgiler verilmektedir.
Hocam ne mutlu size. Türk tarihinin kadim eserlerini görmek nasip olmuş. Biz de önümüzdeki yıl ziyaret etmeyi planlıyoruz. Bize rehberlik konusunda öneriniz var mı?
Değerli admin, yazınızı başından sonuna kadar sıkılmadan okudum. Hatta Saymalı-taş’a gitmek isteyenler için en açıklayıcı bilgilerin verildiği yazı olduğunu söyleyebilirim. Bizim de Anadolu Üniversitesi Radyo – TV bölümü olarak gelip kısa bir belgesel çekme projemiz var. Yalnızca Saymalı-taş değil, Tacikistan’dan başlayarak, Özbekistan, Kırgızistan, Kazakistan bölgelerindeki Türk kültürü, tarihi eserler konusunda bir çalışma yapmak istiyoruz. İletişim bölümünden mail adresinize mesaj gönderdim, ayrıca özel olarak sormak istediğim bazı konular mevcut. Projenin kabul edilmesi halinde sizinle ve kurumunuzla da işbirliğinde olmak istiyoruz. Başarılarınızın devamlı olmasını diliyor, saygılar sunuyorum.